Engels 
Spaans 
Frans 
Duits 
Noors Bokmål 
Pools 
Zweeds
Barcelona, de levendige hoofdstad van Catalonië, bevindt zich op een paradoxaal kruispunt. Ondanks dat de stad onlangs te maken kreeg met verwoestende overstromingen, blijven droogteomstandigheden de regio teisteren. Deze verwarrende dynamiek—te veel water maar niet genoeg—is een symbool geworden van de bredere uitdagingen die klimaatverandering in heel Catalonië met zich meebrengt. Terwijl neerslag onregelmatiger, intenser en zeldzamer wordt, staan de autoriteiten voor de dubbele taak om overstromingsrisico’s te verminderen en tegelijkertijd waterbeveiliging te waarborgen voor miljoenen mensen.
De Paradox van Overstromingen en Droogte
De geschiedenis van plotselinge overstromingen in Spanje gaat eeuwen terug, vooral in Catalonië, waar veel van de neerslag in intense, kortdurende stormen valt. Deze stormen, vaak veroorzaakt door een lokaal fenomeen dat bekend staat als een golpe frío (of formeel als een Depresión Aislada en Niveles Altos, of Dana), veroorzaken enorme hoeveelheden regen wanneer warme, vochtige lucht uit de Middellandse Zee in botsing komt met stilstaande koude lucht op hoge hoogtes.
Hoewel deze stormen in een paar uur tijd maanden aan regen kunnen brengen, zorgen stijgende zeewatertemperaturen ervoor dat hun frequentie en intensiteit toenemen. Eind 2024 leed Valencia onder catastrofale overstromingen toen een Dana-gebeurtenis in slechts enkele uren een jaar aan regen bracht, waarbij meer dan 200 mensen omkwamen. Toch slaagt deze hoosregen er vaak niet in de waterreserves van de regio aan te vullen, aangezien de snelle opkomst van de stormen weinig tijd laat voor het water om in de grond door te sijpelen of de aquifers bij te vullen.
Stedelijke Ontwikkeling: Een Barrière voor Veerkracht
Stedelijke spreiding in Catalonië verergert deze problemen. Steden zoals Barcelona breiden zich uit naar overstromingsvlakten, waarbij natuurlijke, absorberende landschappen worden vervangen door ondoordringbare oppervlakken zoals beton en asfalt. Deze harde oppervlakken leiden water snel naar stormriolen, goten en rivieren, wat vaak leidt tot plotselinge overstromingen stroomafwaarts. Dit patroon wordt verergerd door veranderingen in de landbouw die de capaciteit van de grond om water vast te houden verminderen.
Julia Martínez, uitvoerend directeur van de Stichting voor een Nieuwe Watercultuur, waarschuwt dat veel overstromingsmaatregelen de kwetsbaarheid eigenlijk kunnen vergroten. “Door kleine, frequente overstromingen te voorkomen, moedigen deze maatregelen grotere ontwikkelingen binnen overstromingsvlakten aan,” legt ze uit. Dit vergroot uiteindelijk de schade wanneer de maatregelen worden overspoeld door extreme weersomstandigheden. Bovendien werkt de infrastructuur voor overstromingsbeheer vaak op verouderde ontwerpparameters die zijn gebaseerd op het klimaat in het verleden, zonder rekening te houden met de toenemende onvoorspelbaarheid van een opwarmende wereld.
Droogte: Een Groeiende Bedreiging
Hoewel overstromingen chaos veroorzaken, blijft droogte een dringende kwestie. Van 2021 tot 2023 had oostelijk Catalonië te maken met een van de ergste droogtes uit de geregistreerde geschiedenis. Begin 2025 waren de waterreserves kritisch laag, waardoor de autoriteiten strikte beperkingen moesten opleggen. Bewoners mochten maximaal 200 liter water per dag gebruiken, met boetes voor het gebruik van kraanwater om tuinen te bewateren of zwembaden te vullen. Openbare douches op stranden werden uitgeschakeld en reservoirs werden leeggepompt om water samen te voegen in minder, diepere bassins om stagnatie en toxiciteit in de zomer te voorkomen.
Ondanks de intense regenval eind 2024, bleef de droogte aanhouden. Het Nationaal Klimaatadaptatieplan van Spanje merkt op dat hoewel regenval vaker kan optreden, het weinig zal bijdragen om de droogteomstandigheden te verlichten. Veel van deze stormen vinden plaats nabij de kustlijn, ver van de Pyreneeën, waar het meeste drinkwater van Barcelona vandaan komt.
De Infrastructuur van Barcelona: Copingmechanismen
De geografie van Barcelona weerspiegelt haar relatie met water. Van La Rambla, de beroemde promenade van de stad, oorspronkelijk een zanderige rivierbedding, tot de vergeten stroompjes van El Raval, water heeft de stedelijke vorm van de stad lange tijd beïnvloed. Tegenwoordig is Barcelona afhankelijk van een mix van rivieren, aquifers en ontzilting om in de watervoorziening te voorzien. Deze infrastructuur is echter steeds vaker onvoldoende tijdens droogtes.
Als reactie hierop heeft de stad geïnvesteerd in innovatieve oplossingen. Onder Parc de Joan Miró verzamelt een 17 meter diepe cistern regenwater om overstromingen te voorkomen. Vergelijkbare systemen verspreid over de stad helpen regenwater na stormen af te voeren naar riolen of de zee. Hoewel deze cisternen de waterschaarste niet direct aanpakken, illustreren ze de inspanningen van Barcelona om zich aan te passen aan extreme neerslag.
Ontzilting speelt een sleutelrol in de veerkracht tegen droogte. De ontziltingsfabriek van Llobregat, de grootste in Europa, leverde 33% van het drinkwater van Barcelona tijdens de laatste droogte. Ook de behandeling van afvalwater is een hoeksteen geworden van de strategie van de stad. Behandeld afvalwater wordt hergebruikt om rivierstromen te onderhouden en aquifers bij te vullen, terwijl secundaire waternetwerken niet-drinkbaar water gebruiken voor straatreiniging en parkonderhoud.
Toekomstige Plannen en Uitdagingen
Met het oog op de toekomst zet Catalonië aanzienlijke middelen in om de watervoorziening te verbeteren. De Catalonische Watermaatschappij is van plan om tot 2027 €2,4 miljard te investeren in de aanpassing aan waterschaarste. Dit omvat de bouw van drie extra ontziltingsinstallaties en 25 waterregeneratiestations om de waterkringloop te sluiten. Ambtenaren streven ernaar de watervoorziening van Barcelona volledig onafhankelijk te maken van regenval, met het gebruik van niet-conventionele bronnen zoals geregenereerd en ontziltd water.
Er blijven echter uitdagingen. Progressieve watertarieven zijn geïntroduceerd om besparing te bevorderen, maar rijkere huishoudens met tuinen en zwembaden blijven onder de grootste verbruikers. Ondertussen kan de wetgeving binnenkort vereisen dat grijswatersystemen in nieuwe woningen worden geïnstalleerd om afvalwater van douches en wastafels te verzamelen en her te gebruiken.
Natuurgebaseerde oplossingen winnen ook aan populariteit. In stedelijke gebieden worden doorlatende bestrating, regentuinen en groene daken onderzocht om regenwater op te vangen en afstroming te verminderen. In landelijke gebieden worden duurzame landbouwpraktijken zoals terrassen nieuw leven ingeblazen om waterstromen te vertragen en erosie te voorkomen. De uitvoering van deze maatregelen vereist echter het overwinnen van aanzienlijke financiële en politieke obstakels.
Beheer van de Risico’s van Overstromingen
Inspanningen om de overstromingsrisico’s te verminderen botsen vaak met de realiteit van stedelijke en landbouwontwikkeling. Gemeenten blijven aandringen op het herschikken van overstromingskaarten om nieuwe bouwwerkzaamheden in risicovolle gebieden mogelijk te maken. Martínez pleit voor een andere benadering: het verplaatsen van gemeenschappen weg van overstromingsvlakten in plaats van het herbouwen van verwoeste woningen. “Er is te veel druk om overal te bouwen, gedreven door privéwinsten,” klaagt ze.
Onderwijs en voorbereiding zijn ook van cruciaal belang. Na de herfstoverstromingen van 2024 beloofden de Catalaanse autoriteiten de overstromingsnoodplannen bij te werken en bewoners te onderwijzen over evacuatieprotocollen. Toch heeft minder dan de helft van de gemeenten in de regio momenteel adequate overstromingsplannen.
Oproep tot Verandering
Naarmate klimaatverandering versnelt, moet Catalonië zijn benadering van waterbeheer heroverwegen. “In het verleden hadden we overstromingen en droogtes, maar nu zijn deze gebeurtenissen frequenter en intenser,” zegt Marc Prohom van de Meteorologische Dienst van Catalonië. Hij benadrukt de noodzaak van transformatieve actie om lange-termijn veerkracht te waarborgen.
Landbouw, een belangrijke watergebruiker, is een belangrijk gebied voor hervorming. In 2024 daalde de productiviteit van de olijfgaarden in Catalonië met 50% door waterbeperkingen. Martínez betoogt dat Spanje zijn afhankelijkheid van waterintensieve landbouw moet verminderen om zich aan te passen aan een droger toekomst. “We kunnen niet langer de supermarkt van Europa zijn,” waarschuwt ze.
Ondanks deze uitdagingen is er hoop. Vooruitgangen in wetenschap en technologie bieden nieuwe middelen om klimaatgerelateerde risico’s aan te pakken. María José Polo Gómez, een professor in de hydraulische techniek, blijft optimistisch. “We hebben de kennis en capaciteit om deze uitdagingen aan te gaan,” zegt ze. Met gedurfde acties en een toewijding aan duurzame praktijken kan Catalonië de dubbele crisis van overstromingen en droogte doorstaan, en zorgen voor een veerkrachtige toekomst voor haar bevolking en ecosystemen.
Engels Spaans Frans Duits Noors Bokmål Pools Zweeds
